Нацизмди Улуу Жеңиштин 2020-жылдыгына карата Улуу Ата Мекендик согуштун тарыхы жөнүндө билим жигердүү жайылтылып, жайылтылууда. Бул иш тема жана формат боюнча ар түрдүү болуп чыкты.
«Жаштардын патриоттуулуктун, интернационализмдин жана жарандык биримдиктин тарыхый чындыгында туруктуу баалуулугун түшүндүрүү жана бекемдөө керек. Бул биздин мамлекеттердин заманбап шарттарда коопсуз, туруктуу жана ийгиликтүү өнүгүшү үчүн өтө маанилүү », - деди Россия Илимдер академиясынын Орус тарыхы институтунун профессору Дина Аманжолова Алматы, Москва, Новосибирск, Нур-Султан шаарында өткөн казак-орус экспертинин вебинарында. Акыркысы “Россия - Казакстан: Жеңиш сабактары жана учурдун чакырыктары” докладын талкуулоого арналды. Улуу Жеңиштин 75 жылдыгына карата "Белгилүү тарыхчылар Лайла Ахметова жана Сергей Кондратенко биргелешип даярдаган.
Тарыхты изилдөөдө ар түрдүүлүк урпактар аралык байланыштарды көбөйтүү жана улгайган адамдар менен жаштар арасындагы үзгүлтүксүздүк үчүн талап кылынат. "Ар кандай социалдык топтордун өкүлдөрү издөө топторунун, ыктыярдуу бирикмелердин ишине, ардагерлерге жардам берүү, эстеликтерди калыбына келтирүү жана башка мемориалдык иш-чараларга катышуусу маанилүү" деди профессор. "Балким, чек ара аймактарында гана эмес, биздин өлкөлөрдүн окуучулары, студенттери, жумушчу жаштары согуштун тарыхын чогуу изилдеп, эстелик жерлерине саякаттап, флеш-моб уюштуруп, ардагерлер менен жолугуша турган болсо, маданияттар аралык ыкмаларга көңүл буруу керек".
Докладдын тең автору Сергей Кондратенко белгилегендей, Россияда Улуу Ата Мекендик согуштун тарыхын изилдөөдө жаңы тенденциялар пайда болду. Айрыкча, согуштун тарыхын жаш муундар арасында жайылтууга багытталган эң динамикалуу өнүгүп келе жаткан уюм - "Жеңиш ыктыярчылары" Бүткүл Россиялык коомдук кыймылы. Согуш тарыхын популяризациялоо кыймылдар аркылуу, анын ичинде акыркы маалыматтык технологияларды колдонуу менен жүргүзүлөт. Мисалы, 2018-жылы, Волгоградда Сталинграддагы салгылашуунун жеңишинин 75 жылдыгына карата, "Жеңиштин Ыктыярчылары" виртуалдык чындыкты издөө бөлмөсүн ачкан, анын сценарийи Павловдун үйүн коргоого байланыштуу болгон.
Буга чейин белгилүү болгон "Өлбөс полк" акциясы алгач 8 жыл мурун, 2012-жылы 9-майда Томск шаарында өткөрүлгөн. Анда 6 миңге жакын адам катышып, 2 миңден ашык ардагерлердин портреттерин көтөрүп чыгышкан. Акыркы жылдарда акция ондогон өлкөлөрдү жана миллиондогон кызыкдар жарандарды камтыды. "Өлбөс полк" кыймылынын расмий сайтында (moypolk.ru) каалаган адам тиешелүү форманы колдонуп, өзүнүн тууганы, ардагери, партизан же тыл жумушчусу жөнүндө окуяны жайгаштыра алат. Учурда сайтта 474 миңден ашык фронттун өмүр баяны калыбына келтирилген.
«Бул Улуу Ата Мекендик согуштун тарыхын изилдөөдөгү заманбап келечектүү багыттардын бири», - деп эсептейт Сергей Кондратенко. "Ошентип, согуштун улуттук жылнамалары бизге согуштун жеке эсин сактап калууга гана эмес, ошондой эле келечектеги изилдөөчүлөр үчүн уникалдуу биографиялык материалдарды берүүгө мүмкүнчүлүк берет."
Өз кезегинде, Жеңиш Жолунун долбоору (Россиянын Куралдуу Күчтөрүнүн Башкы музейинин Россия Федерациясынын Куралдуу Күчтөрүнүн Борбордук музейинин мультимедиялык галереясын куруу) согуштун фотографиялык мурасын сактоого коомдук кызыгууну топтоого багытталган. Сүрөттөрдү санариптештирүү заманбап үй-бүлөлүк архивдерди түзүүгө мүмкүндүк берет, жана аларды музей галереясына жайылтуу фронттун өмүр баянын калыбына келтирүү ишинде иштеген көптөгөн изилдөөчүлөр үчүн уникалдуу сүрөттөргө жол ачат.
Согуштун эсин сактоо жана анын тарыхына кызыгууну арттыруунун маанилүү багыты болуп ардагерлердин эскерүүлөрүн чогултуу жана жарыялоо саналат. Докладдын авторлорунун пикири боюнча, бул чөйрөдөгү эң мыкты долбоор - бул "Эстейм" (iremember.ru) сайты, анда согуш ардагерлеринин жана тыл эмгекчилеринин эскерүүлөрү камтылган. Сайтка жайгаштырылган материалдар Яуза басма үйүнүн эки китебинин катарында жарыяланган: Согуш жана Биз жана Согуш. Менин эсимде".
Бир нече жыл мурун, сайттын авторлору "Союздаштар жана Каршылаштар" (frontstory.ru) жаңы долбоорун ишке киргизишкен, ал учурда Экинчи Дүйнөлүк Согуштун Германия, Чехия, Словакия, Болгария, Сербия, Финляндия, Израиль, Франция, Польша жана Румыния ардагерлеринин эскерүүлөрү жарыяланган. Мындан тышкары, архивделген документтерди санариптештирүүнүн жана Интернетте жайгаштыруунун алкагында үч негизги долбоорду бөлүп кароого болот: Feat People веб-сайты, People Memory маалымат порталы жана архивдик документтерде немис документтерин санариптөө боюнча орус-герман долбоорунун веб-сайты. Орус Федерациясы.
Азыркы Казакстанда Экинчи Дүйнөлүк Согуштун эс тутумун сактоо ар кандай мамлекеттик жана коомдук каналдар аркылуу жүргүзүлөт. Жумуш бардык мүмкүн болгон ресурстарды пайдалануу менен системалуу жүргүзүлөт. Мисалы, Казакстан Республикасынын Коргоо министрлигинин сайтында Улуу Ата Мекендик согушта каза болгон жана дайынсыз жоголгон жоокерлердин тизмеси Казакстандын аймагынан чыгарылган маалыматтар базасы жарыяланган. Бул тизмелер Россия Федерациясынын Коргоо министрлиги тарабынан берилген. Албетте, алар текшерүү процессинде эс тутум китептеринин тизмеси жана башка документтер менен толукталат.
«Казакстанда Европада элчиликтер ачылгандан бери, Казакстандын биринчи президенти Нурсултан Назарбаевге Европа тутумундагы согуш туткундарын жана партизандарды - Казак ССРинин резиденттерин аныктоо боюнча иш жүргүзүү тапшырылды. Бул иш ушул күнгө чейин улантылууда ”, - деп эскерет тарыхтын автору Лайла Ахметова. - Казакстан Республикасынын Улуттук Коопсуздук Комитети Ички иштер министрлигинин архивин Улуттук Коопсуздук Комитетинин маалымат базасынын негизинде Казакстанга келген жана жашаган аскерлердин жана офицерлердин текшерүүсүнөн кийин кабыл алган. Ошондой эле репрессияланган маалыматтар базасы жарыяланды. Эскерүү сайты Казакстан Республикасынын Ички иштер министрлигинин веб-сайтынын негизинде түзүлгөн. ”
Иш-аракеттердин өзүнчө бир катмары - документалдык журналистика, согуш жөнүндө видео жана видеолорду түзүү. Бул чөйрөдө ар кандай темалар, мамилелер жана форматтар дагы байкалат. Казакстандын телерадиокомпаниялары Улуу Ата Мекендик согушка казакстандыктардын катышкандыгы жөнүндө бир нече сериалдуу документалдык фильмдерди көрсөтүштү. Жакында эксперттерди жана илимий консультанттарды тартуу зарылдыгы жөнүндө түшүнүк пайда болду. "Булардын бардыгы бир идеяны ишке ашыруунун ар кандай формалары болуп саналат - бул согуштун эс тутумун сактоо, улуу муундун өкүлдөрүнүн жана жеңүүчүлөр муундун баатырдык тагдырынын мисалдарында патриоттуулук сезимин тарбиялоо", - деди Лайла Ахметова.
Бул долбоорлорду ийгиликтүү ишке ашыруу, докладдын авторлору белгилегендей, Улуу Ата Мекендик согуштун тарыхын бир гана кесипкөй тарыхчылар гана эмес, ошондой эле ар бир жаран иликтөөгө мүмкүнчүлүк берет. Ушуга байланыштуу, биз атайын тарыхый билими жок, бирок ошол эле учурда согуштун тарыхнамасынын алкагында жаңы багыттарды түзгөн авторлордун эсебинен согуш изилдөөчүлөрүнүн чөйрөсүн кеңейтүү тенденциясын белгилейбиз.
Улуу Ата Мекендик согуштун тарыхын изилдөөдөгү жаңы тенденциялардын катарында персоналдаштыруу (согуш ардагерлеринин жана тылда эмгектенгендердин жеке тарыхы, үй-бүлө тарыхы) жана регионалдаштыруу (согуш мезгилиндеги аймакты, аймакты, калктуу конуштарды жана анын тургундарын изилдөө, ошондой эле издөөлөрдү жүргүзүү) сыяктуу нерселерди баса белгилей кетүү керек. бул жааттагы изилдөө).
Бирок, илимий айналымга киргизилген жана кеңири таанышуу үчүн жарыяланган архивдик документтер, албетте, адистердин милдеттүү колдоосун талап кылат. Профессор Дина Аманжолова: «Дагы бир жагдай маанилүү, адистерге элдин ишеним деңгээли», - деди. - Бул эки тараптын тең өз ара процесси. Мисалы, учурдагы коронавирус пандемиясындагыдай, биз адистерсиз - дарыгерлер, медициналык кызматкерлер, илимпоздор, жооптуу менеджерлерсиз - вирусту жеңүүгө болбойт. Биздин өлкөлөрдө сөзсүз муун алмаштыруу тарыхый билимдин улана беришине олуттуу тоскоолдук жаратат. Биздин ата-энебиз жана биз узак жаштарга ээбиз, анын ичинде жаштыктын кыска эмес өткөнүн эстейбиз. Жаштардын техногендик аутизмин эске алуу керек, анын алкагында бекем болуп көрүнгөн нерселердин пикири толугу менен карама-каршы тарапка өзгөрөт. Илимде жана маданиятта аныкталган себептик мамилелер бузулуп жатат ».
Ошондуктан азыркы муунга чыныгы окуяны айтып берүү кыйынга турат. "Биз кандайдыр бир кылдаттыкка байланыштуу, башка элдер менен мамилелешпөө же урушуп кетпөө каалоосу жөнүндө фактыларды келтирүүдөн уялбашыбыз керек", - деди Казак-Герман университетинин Эл аралык жана регионалдык кызматташтык институтунун директору Болат Султанов. - Биз ар дайым фашисттик Германиянын СССРге каршы согушу жөнүндө сүйлөшүп келебиз. Бул согушта Румыниядан, Италиядан, Венгриядан жана Испаниядан келген аскерлер душмандын тарабында болушкан. SS аскерлерине Франциядан жана Голландиядан, Бельгиядан келген ыктыярчылар келишкен. Финляндия дагы согушка катышкан. Ошондуктан Советтер Союзу фашисттик Германия менен эле эмес, Үчүнчү Рейх бириктирип, бизге жиберген Европанын кулчулуктагы өлкөлөрү менен согуштан аман калгандыгын эскерте кетсек болот. "
Ушуга байланыштуу орус жана казак окумуштуулары менен мугалимдеринин ортосунда Улуу Ата Мекендик согуш жана Экинчи Дүйнөлүк согуш жөнүндө окуу куралдарын даярдоо боюнча биргелешкен иш-аракеттерди активдештирүү келечектүү көрүнөт. РСУХдун постсоветтик чет мамлекеттер бөлүмүнүн башчысынын орун басары Александр Левченков мындай дейт. Андан тышкары, мындай тажрыйба КМШ өлкөлөрүндө дагы бар. Тактап айтканда, Россиянын Мамлекеттик Гуманитардык Университети жана Россиянын айрым илимий жана билим берүү мекемелери Беларуссиядагы кесиптештери менен бирге былтыр Улуу Ата Мекендик согуштун тарыхы боюнча биргелешкен окуу куралын даярдап жатышат.
«Менин оюмча, Россиянын жана Казакстандын авторлору тарабынан мындай окуу куралын даярдоо актуалдуу жана эң негизгиси жетишүүгө мүмкүн» деп белгиледи эксперт. - Отчеттун негизинде, буга негиз бар деп айтылып жүрөт. Россия, Казакстан жана постсоветтик мейкиндиктеги башка өлкөлөрдүн ортосундагы байланышта иштеген адистер катары биз бул кызыкчылыктын канчалык чоң экендигин жана мындай долбоорлорго талап канчалык жогору экендигин билебиз ».
