Бишкек – Кыргызстандагы эң чоң жана калк жыш жайгашкан шаар. Бирок, кооз тоолору жана жашыл аймактары менен белгилүү болгон бул шаар соңку жылдары абанын булганышы боюнча олуттуу көйгөйгө туш болууда. Аба сапатынын начардыгы шаар тургундарынын ден соолугуна, жашоо сапатына жана айлана-чөйрөгө чоң таасир тийгизүүдө. Бул макалада Бишкектеги абанын булганышынын негизги себептери жана аны жакшыртуу үчүн шаар тургундары эмне кылса болору тууралуу сөз болот.
Бишкектеги абанын булганышынын негизги себептери
Жылуулук системаларынын көйгөйлөрү
Бишкектеги абанын булганышынын негизги себептеринин бири – кышкы мезгилде жеке үйлөрдү жылытуу үчүн көмүр жана отун колдонуу. Борбордук жылытуу системасы бардык аймактарды камтыбайт, ал эми көпчүлүк жеке турак үйлөр электр энергиясынын же газдын ордуна көмүр жагууга мажбур. Натыйжада, Бишкектин кыш мезгилинде кара түтүн менен капталышы көнүмүш адатка айланды.
Транспорттун көптүгү жана эскилиги
Шаарда унаалардын саны жылдан жылга өсүүдө. Көптөгөн унаалар эски, ал эми алардын кыймылдаткычтары экологиялык стандарттарга жооп бербейт. Транспорттон чыккан уулуу газдар – Бишкектеги абанын булганышынын экинчи чоң булагы. Шаардын жолдорундагы тыгындар да абага зыяндуу заттардын топтолушуна шарт түзөт.
Инфраструктуранын жана жашыл аймактардын жетишсиздиги
Бишкекте сейил бактардын жана жашыл аймактардын саны акыркы жылдары азайып баратат. Жашыл аймактар абаны тазалоочу негизги факторлордон. Бирок, шаарда имараттарды жана соода борборлорун куруу үчүн көптөгөн бак-дарактар кыйылууда.
Өндүрүш ишканаларынын эмиссиялары
Шаардын аймагында жана анын чет жакасында жайгашкан айрым ишканалар зыяндуу заттарды атмосферага чыгарышат. Бул ишканалардын экологиялык нормаларды сактабай иш алып баруусу абанын сапатына терс таасирин тийгизет.
Абанын булганышынын ден соолукка таасири
Булганган аба шаар тургундарынын ден соолугуна терс таасир этүүдө. Айрыкча, балдар, улгайган адамдар жана өнөкөт оорулары бар жарандар үчүн бул чоң коркунуч. Дем алуу органдарынын оорулары, аллергия, астма жана жүрөк-кан тамыр оорулары булганган абанын негизги кесепеттери болуп саналат.
Шаардыктар эмне кыла алышат?
Бишкектин абасын жакшыртуу үчүн жергиликтүү бийлик органдары гана эмес, шаар тургундары дагы активдүү аракет кылышы керек. Төмөндө ар бир адам жасай ала турган негизги кадамдар:
Жылуулук системаларын өзгөртүү
Жеке турак үйлөрдүн ээлери көмүрдүн ордуна экологиялык жактан таза жылуулук булактарын колдонууга өтүшү керек. Мисалы, электр жылыткычтарын же газды колдонуу абаны булгоону бир топ азайтат.
Коомдук транспортту тандоо
Унаа ээлери коомдук транспортту колдонууга көбүрөөк көңүл бурса, бул жолдогу тыгындарды жана унаа эмиссияларын азайтат. Ошондой эле, шаар ичинде велосипед менен жүрүүнү же жөө басууну адат кылуу да экологияга чоң салым кошот.
Көп бак отургузуу
Ар бир шаар тургуну бак отургузууга жана жашыл аймактарды сактоого аракет кылышы керек. Мындан тышкары, көчөлөрдөгү бак-дарактардын кыйылышына жол бербөө үчүн активдүү көзөмөл жүргүзүү зарыл.
Унаалардын абалын текшерүү
Эски унаалардын экологиялык стандарттарга жооп бериши үчүн техникалык тейлөөнү убагында жүргүзүү маанилүү. Айрыкча, кыймылдаткычтардан чыккан зыяндуу газдарды азайтуучу фильтрлерди орнотуу сунушталат.
Калдык жана таштандыларды туура башкаруу
Шаар тургундары таштандыларды өрттөөнүн ордуна аны туура утилизациялоого көңүл бурушу зарыл. Айрыкча, пластик сыяктуу зыяндуу материалдарды өрттөө – абанын булганышына түздөн-түз себепкер.
Маалыматтуу болуу жана коомдук активдүүлүк
Ар бир адам экологиялык көйгөйлөр тууралуу кабардар болуп, жашыл демилгелерге катышуусу зарыл. Бул үчүн коомдук уюмдарга кошулуу же жарандык демилгелерди колдоо маанилүү.
Жергиликтүү бийликке жана коомдук уюмдарга сунуштар
Бишкектеги абанын сапатын жакшыртуу үчүн жергиликтүү бийлик жана коомдук уюмдар дагы биргелешкен иш-чараларды уюштурушу керек. Төмөндө бир нече сунуштар келтирилген:
Борбордук жылытуу системаларын жаңыртуу жана шаардын бардык аймагына жайылтуу.
Коомдук транспорттун экологиялык стандарттарга жооп берүүчү жаңы моделдерин киргизүү.
Шаар ичинде жаңы жашыл аймактарды түзүү жана эскилерин сактоо.
Абанын сапатын көзөмөлдөөчү автоматташтырылган системаларды орнотуу.
Зыяндуу газдарды чыгарган ишканаларга карата көзөмөлдү күчөтүү.
Бишкектеги абанын булганышы – көптөгөн факторлордон жаралган олуттуу көйгөй. Аны чечүү үчүн мамлекеттик органдардын гана эмес, шаар тургундарынын да активдүү катышуусу зарыл. Ар бир адам өзүнүн жүрүм-турумун өзгөртүп, экологиялык жактан жоопкерчиликтүү мамиле жасаса, абанын сапатын жакшыртуу мүмкүн. Шаар тургундарынын биргелешкен аракеттери жана туруктуу экологиялык саясат аркылуу Бишкекти таза, жашыл жана жашоого ыңгайлуу шаарга айландыруу – ишке ашуучу максат.
