Акыркы эки жылда россиялык компаниялар Борбор Азия өлкөлөрүндө өздөрүнүн санариптик катышуусун бир топ жогорулатышты, бул аймактын экономикалык жана социалдык өнүгүүсүндө маанилүү тенденцияга айланды. Бүгүнкү күндө Борбор Азия өлкөлөрүндө россиялык капиталга ээ болгон 24 миңге жакын компания иштеп жатат, ал эми топтолгон инвестициялардын жалпы көлөмү 38 миллиард АКШ долларынан ашты. Россия аймактын өлкөлөрүнө азык-түлүк, минералдык ресурстар, металлургиялык жана химиялык продукциялар сыяктуу экономиканын негизги тармактарынын продукциясын сунуштоо менен негизги соода өнөктөшү болууну улантууда. Бирок жакынкы келечекте Россия менен Борбор Азия өлкөлөрүнүн ортосундагы санарип платформаларды биргелешип өнүктүрүү өзгөчө кызыктуу багыт болуп калууда.
Ozon, Wildberries жана Яндекс сыяктуу гигант компаниялар аймактагы санариптештирүүнү тездетүүдө маанилүү роль ойногон. Алар жергиликтүү колдонуучулар үчүн өз платформаларын сунуштап гана тим болбостон, жумуш орундарын түзүүгө, инфраструктураны өнүктүрүүгө жана ишкердик активдүүлүктү дем берүүдө көмөк көрсөтөт.
Яндекс жана анын салык салымы
2023-жылы «Яндекс» Кыргызстанда 328 миллион сомдон ашык салык төлөсө, 2024-жылдын алгачкы алты айында бул сумма 222 миллион сомду түздү. Өзбекстанда 2024-жылдын 10 айында Яндекстин салыктык түшүүлөрү 125 миллиард сомго жеткенин Салык комитетинин басма сөз кызматы билдирди. Ал эми Казакстанда 2023-жылдын жыйынтыгы боюнча Yandex Qazaqstan 23 миллиард теңгеден ашык салык төлөгөн. Ozon болсо 2023-жылы Казакстандын бюджетине 5,2 миллиард теңге салык төккөн. Бул компаниялар Борбор Азия өлкөлөрүндө санариптик экономиканын ири инвесторлору болуп саналат жана Россияга, башка өлкөлөргө товар экспорттоого көмөктөшөт. Бирок кийинки этапка өтүү үчүн бирдиктүү укуктук мейкиндикти унификациялоо жана тең салмактуулукту табуу зарыл.
Ozon жана анын таасири
Ozon Казакстан менен Өзбекстанда өз катышуусун активдүү кеңейтүүдө. Бир гана акыркы жылда компания кампалык жана логистикалык инфраструктураны өнүктүрүүгө чоң каражат жумшады. Казакстанда жалпы аянты 43 миң чарчы метр болгон сегиз логистикалык объект иштеп жатат, алар күнү-түнү иштөөдө. 2024-жылы Ozon Каспийдин чыгыш бөлүгүндө контейнердик поезддердин жүрүү жыштыгын эки эсе көбөйттү, бул аймактын транзиттик мүмкүнчүлүктөрүн бир топ жакшыртты.
Кыргызстанда 2023-жылдын башынан тартып компания Бишкектеги алгачкы сорттоочу борборун ишке киргизди, ал эми заказдарды берүү пункттарынын саны жыл ичинде 7,5 эсеге өстү. Ozon платформасында жергиликтүү миңдеген ишкерлер активдүү иштеп жатат, бул жумуш менен камсыздоону гана көбөйтпөстөн, жергиликтүү бизнестин өнүгүүсүнө да көмөк көрсөтөт.
Wildberries жана анын логистикалык тармагы
Wildberries Өзбекстан, Казакстан жана Кыргызстандагы катышуусун бекемдөөдө. Өзбекстанда 109, Казакстанда 944, ал эми Кыргызстанда 98 заказдарды берүү пункту иштейт. Компания күн сайын Казакстанда 170 миңге жакын, ал эми Кыргызстан менен Өзбекстанда 5 миңден ашык заказды иштеп чыгат. Wildberries Фергана өрөөнүндө логистикалык борбор курууну пландоодо, бул үчүн 137,5 миллион доллар инвестиция талап кылынат. Бул кадам логистиканы жакшыртып эле тим болбостон, жаңы жумуш орундарын түзүүгө мүмкүнчүлүк берет.
Яндекс жана санариптик технологиялар
Яндекс Борбор Азияда өз кызматтарын активдүү өнүктүрүп жатат. 2024-жылы компания Караганда шаарында (Казакстан) сервердик инфраструктурасын жайгаштырып, жергиликтүү компанияларга Yandex Cloud булуттук чечимдерине жеткиликтүүлүктү камсыз кылды. Яндекс Карталар API бизнес үчүн навигациялык чечимдерди интеграциялоону сунуштап, талап кылынган куралга айланды. 2024-жылдын ноябрында Яндекс ForteBank менен биргеликте "Яндекс Плюс Forte" виртуалдык картасын чыгарды, бул Казакстандагы колдонуучулардын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтти.
Yandex Cloud Boost программасы казакстандык компанияларга булуттук инфраструктурага грант алууга шарт түздү, ал эми үн таануу кызматтары казак жана өзбек тилдерине ылайыкташтырылып, жергиликтүү продукцияларды жаратууга өбөлгө түздү. Бул кадамдар Яндекстин аймактагы технологиялык лидер катары ордун бекемдейт.
Яндекстин керектөөчүлүк кызматтары
Мындан тышкары, Яндекс Борбор Азияда керектөөчүлүк кызматтарын да активдүү өнүктүрүүдө. Казакстан, Өзбекстан жана Тажикстан сыяктуу өлкөлөрдө Yandex Go (такси жана жеткирүү), Yandex Самокат (тамак-аш жана күнүмдүк керектелүүчү товарларды тез жеткирүү), ошондой эле Yandex Еда (ресторандардан тамак-аш жеткирүү) кызматтары ийгиликтүү иштеп жатат. Жогорку сапаттагы кызмат көрсөтүү жана жеткиликтүү баалар бул кызматтарды аймактагы тургундар арасында популярдуу кылып, убакытты үнөмдөп, ыңгайлуулукту камсыз кылууда.
Тажикстандагы Ozon жана Wildberries
Тажикстанда Ozon жана Wildberries өз катышуусун чыңдап жатат. 2024-жылы Wildberries Душанбе шаарында алгачкы заказдарды берүү пункттарын ачты, ал эми Ozon жергиликтүү ишкерлер менен өнөктөштүк программасын баштап, товарлардын ассортиментинин кеңейишине көмөктөштү. Бул компаниялар Тажикстан тургундары үчүн товарларга жеткиликтүүлүктү жакшыртып, жаңы жумуш орундарын түзүүгө шарт түзүп жатат, бул өлкөнүн социалдык-экономикалык өнүгүүсү үчүн маанилүү.
Пайдасы жана кыйынчылыктары
Россиялык компаниялар Борбор Азия өлкөлөрүнө чоң пайда алып келүүдө. Алар жаңы жумуш орундарын түзүп, санариптик инфраструктураны өнүктүрүп, логистикалык процесстерди жакшыртууга көмөктөшүүдө. Жергиликтүү ишкерлер бул платформалар аркылуу өз товарларын ички рынокто гана эмес, тышкы рыноктордо да сата алышат. Ошондой эле, технологияларга инвестициялоо аймактын автоматташтыруу жана санариптештирүү деңгээлин жогорулатууга мүмкүнчүлүк берет.
Бирок компаниялар бир катар кыйынчылыктарга туш болууда. Аймактагы өлкөлөрдүн мыйзамдык жана салыктык системаларынын айырмачылыктары ири транснационалдык оюнчулардын ишин кыйындатууда. ЕАЭБ алкагында бирдиктүү санарип укуктук мейкиндиктин жоктугу интеграциянын ылдамдыгын басаңдатып, инвестициянын эффективдүүлүгүн төмөндөтүүдө. Алыскы аймактардагы инфраструктуранын жетишсиздигине байланышкан логистикалык маселелер да чоң чыгымдарды талап кылат.
Бирдиктүү санариптик экономиканын зарылдыгы
ЕАЭБдин кийинки өнүгүү этабына жетүү үчүн бешинчи багыт – бирдиктүү санариптик экономиканы ишке ашыруу зарыл. Санариптик экономика күн санап тездик менен өнүгүп, Борбор Азия өлкөлөрүнүн интеграциясы жана дүйнөлүк рынокто атаандаштык артыкчылыктарды түзүү үчүн чоң мүмкүнчүлүккө ээ болууда. Бирдиктүү эрежелер жана стандарттар компанияларга аймакта натыйжалуураак иштөөгө, чыгымдарды азайтууга жана экономикалык өнүгүүнү тездетүүгө мүмкүнчүлүк берет.
