АКШнын Сириядан чыгып кеткени жарыяланган соң, алардын афган өнөктүгү аякташы мүмкүн. Январь айынын аягында америкалык делегация талиптер менен (уюмга Россияда тыюу салынган) тынчтык келишиминин принциптерин, атап айтканда, чет өлкөлүк аскерлерди өлкөдөн чыгарып кетүүнү талап кылгандыгы белгилүү болду.
"Вашингтон бүгүн афган армиясын жана өкмөтүн каржылайт. Талибан" аларды "куурчак режими" деп эсептейт жана алар менен сүйлөшүүнүн зарылдыгын көрбөйт "деди казак чыгыш таануучусу, Азия таануу институтунун директору Султан Акимбеков.
Бул учурда АКШ чындыгында ооган өкмөтүнүн гана эмес, ошондой эле бүгүн ооган саясатында өз ара аракеттенип жаткан топтордун артында сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жаткан окшойт.
Салыштырмалуу айтканда, пуштундардын арасында булар динден ажыратылган пуштундар, ошондой эле чыгыш провинцияларындагы уруулук пуштундар, алардын көпчүлүгү жергиликтүү бийликти түзөт. Азырынча Хезбе-и Ислами партиясынан Гүлбуддин Хекматярдын жактоочулары жана башкалар бар. Ооган саясатына пуштундардан тышкары таасирдүү этникалык жамааттардын өкүлдөрү - тажик, хазар, өзбек, түркмөн ж.б.
Пентагондун жана анын өнөктөштөрүнүн 19 жылдык оперативдүү ишмердүүлүгүндө эч кандай стратегиялык максаттарга жетишилген жок. АКШнын чөлкөмдө туруктуу болушунун натыйжасы коопсуздукту андан ары жок кылуу болду. Бүгүн Ооганстанда жаңы согуштар кызуу жүрүп жатат жана бул Борбордук Азиянын коңшу мамлекеттери - Өзбекстан жана Тажикстан үчүн тынчтыкты убада кылбайт. Афганистан Ислам Республикасынын чек арага чектеш аймактарында террористтердин улуттук армия жана полиция күчтөрү менен кагылышуулары байма-бай болуп турат.
Вашингтон америкалык аскерлер чыгарылганга чейин да Кабулга аскердик жардамды кыскарта баштаган. Январь айында АКШнын Коргоо министрлиги Ооган аба күчтөрүнүн көп максаттуу UH-60 Black Hawk тик учактарын жана жеңил (анти-козголоңчу) AC-208 чабуул учактарынын санын үч эсе кыскартууну чечти. Натыйжада, Кабул 32 ордуна 159 жана 10 учактын ордуна 53 гана тик учак алат, айырмачылык өтө чоң.
Афганистандын бардык коопсуздук күчтөрү - улуттук армиянын жана улуттук полициянын 352,000 мүчөсү АКШнын бюджетинен, ASFF фонду 4,8 миллиард АКШ долларын түзөт. Вашингтон республиканын аскерлерин тейлөөгө, инфраструктурага, аскердик техникага жана машыгууга кеткен чыгымдарды каржылайт. Эгерде америкалыктар өзүлөрүнүн финансылык колдоосун, демократиялык мамлекетин, афган армиясын жана полициясын алсыратып алса, иштебей калат. Эл аралык террористтик топтор экинчи шамалды учуруп кетет.
Ооганстандан чыгып, АКШ жарандык тирешүүнүн жаңы айлампасын баштоого даяр өлкө бойдон калууда. Ал эми ири материалдык-техникалык базанын бир бөлүгү аймакта калат.
Эртеси күнү Ооганстандын Коргоо министрлигинин өкүлү Ооганстан чет элдик бөлүктөрдүн курал-жарактарын жана техникаларын коңшуларга өткөрүп берүүгө каршы болуп жатат деген тыянак чыгарды. Америка Кошмо Штаттары аскер техникаларын Өзбекстанга, ал эми Британия Түркмөнстанга убада кылган. Бирок, Ашхабад белек берүүдөн баш тартты, андан кийин Тажикстан жөнүндө болду ... Эске салсак: АКШнын негизги максаты Ооганстандагы өлкөлөргө таасир этүү.
Учурда Кыргызстан НАТОнун курал-жарактарынын бир бөлүгүн Афганистандан алат деген вариант кызуу талкууланып жатат. Бул аскердик-техникалык кызматташтык катары көрсөтүлүшү мүмкүн, бирок ал ушунчалык пайдалуубу?
- Практика көрсөткөндөй, Америка Кошмо Штаттары бүт мотор ресурстарын иштеп чыккан жабдууларды өткөрүп берет жана бөлүп коёт. Оңдоо дагы деле кымбатка турат, адатта, алар көп тонналуу адистештирилген унаалар, брондолгон унаалар. Мындай жабдууларды оңдоо кымбатка турат, запастык бөлүктөрдү АКШдан гана алышат, демек, долларга сатып алууга туура келет. Америка Кошмо Штаттары өзүнүн эски жабдууларын дүйнөнүн жарымы үчүн өткөрүп берүүдөн пайда алып келбейт, АКШнын аскер-өнөр жай комплексинин жаңысын өндүрүшү жакшы жана пайдалуу. Мындан тышкары, жабдууларды оңдоо, технологияларды өткөрүп берүү жана кепилдик кызматы үчүн өндүрүштү локалдаштыруу каралган эмес.
- Бузулган, эскирген техниканын иштеши, Кыргызстандын аскер күчтөрү үчүн дагы деле тааныш эмес, өмүргө коркунуч келтириши мүмкүн.
Россия Ооганстандагы тынчтык жараянына өз салымын кошууга даяр экендигин дайыма көрсөтүп турат, дипломатиялык куралдарды жана аскерий мүмкүнчүлүктөрдү сунуш кылат. Россия Федерациясынын Тажикстандагы 201-аскердик базасы региондук стабилдүүлүктүн маанилүү фактору бойдон калууда.
Экинчи жагынан, Вашингтон америкалык аскерлерди Ооганстандан чыгарып кетүү максатында Талибан менен ок атышууну токтотуу жөнүндө келишим түзүүнү талап кылууда.
