Каршы тараптардын көпчүлүгү жөн гана аны түшүнбөйт. Ал эми анын кайсы бир бөлүгү Путиндин бардык сунуштарына ушундай мамиле кылат.
Владимир Путин АЭС куруу боюнча биргелешкен долбоор сунуштап жетише электе, казакстандын интернет колдонуучулары кыжыланып чыкты. Анткен менен, курулуш идеясы биринчи жолу айтылып жаткан жок, иш жүзүнө дагы жете элек. Бул жолу эмнеге мындай терс көрүнүш пайда болду? Бул жатта биз серепчилердин пикирин угуп көрүүгө кызыктык.
Идеяга каршы эмес, Путинге каршы
Саясат таануучу Султанбек Султангалиев бизде АЭС куруу баштала элек, бул жөн гана сунуш болгондугун үске салды. Ошол эле учурда Кремль адаттагыдай “казак коомуна идеяны маалыматтык жайылтууну колго алган эмес”. Ал эми жергиликтүү улукттук мекенчилдер
Москванын бардык сунуштарына белгилүү болгондой жана адттагыдай мамиле кыларын белгиледи.
Султанбек Султангалиев
— Путин сунуштаган нерселердин баарына каршы чыгышат, Казакстандын улуттук кызыкчылыктары жөнүндө такыр ойлонушпайт. Мисалы, ушул эле нерсени Дональд Трамп сунуштаса, ушул эле контингенттин мамилеси такыр башкача болмок, - деп эсептеди.
Баса, Кытай дагы Казакстанда АЭС куруу үчүн өзүнүн кызматын жана капиталын сунуш кылып жатат.
— Мага белгилүү болгондой,
сүйлөшүүлөр туңгуюкка келип такалды, орусия тараптын басымы болгон жок деп айтууга мүмкүн эмес.
Кандай гана чоң экономикалык долбоор болбосун, мисалы, Евразиялык экономикалык биримдик же “Бир жол - бир алкак” сыяктуу ири долбоордон баштап атомдук электросатнция чейин – бул бир гана экономика эмес, саясат дагы. Анын катарында тигил же бул өлкөнүн элитасына кошумча басым жасоо рычагдардын пайда болуусу дагы бар. Албетте, ондогон жылдар бою башты кумга катып алып, бизге ансыз деле жакшы деген түр көрсөтүүгө болот. Бирок, баары бир тандап алууга туура келет, - деди Султангалиев.
Толук кандуу альтернативдүү энергетикага биз али өсүп жетиле элекпиз
Саясат таануучу социалдык тармактардагы айрым топтордун активдүүлүгү бүткүл коомдун маанайын толук чагылдырбайт. Көпчүлүк эл Facebook тармагынын бар экендигин да билбейт жана
алар глобулдуу көйгөйлөр менен башын ооруткусу келбейт, анткени ал адамдар жөнөкөй эле жан багуу менен күн кечиришет.
Чтобы выявить истинную картину настроений по этому поводу, нужны серьезные социологические исследования. Хотя кое-какие выводы можно делать уже сейчас.
Бул жаатта чыныгы картинаны аныктоо үчүн олуттуу социалдык изилдөөлөр керек. Анткен менен, кандайдыр бир жыйынтыктарды азыр деле чыгарууга болот.
— Идея, сөзсүз, энегетика чөйрөсүндө (электр энергиясы жана көмүр) пайда таап жаткан бизнес-элитанын бир бөлүгү тарабынан каршы аракеттерге туш болот. Так ошоллор биринчи кезекте соуиалдык тармактарда “ири атомдук компанияга каршы” чыгуулардын башында турат, - деп ишенет Султангалиев.
Ал “көмүр-газдын өсүүсү” баары бир узак мөөнөткө созулат деп өзгөчө белгиледи.
— Көмүр – бул XIX кылым, анын үстүнө анын запастары түгөнөт. Энергиянын алтернативдүү булактарына – мисалы, күн жана шамалдан алууга биз али өсүп жетише элекпиз. Биз ушул күнгң чейин үлүш бир пайызды түзөт, анткен менен дарамет өтө чоң. Атам энергетикасы арзан жана узак мөөнөттүү. Азыр Казакстанда электр энергиясынын таңкыстыгы пайда болууда, бирок ошол эле учурда тарифтер өтө чоң жана уурдалат. Түштүктө биз электр энергиясын Кыргызстандан сатып алабыз, Батышта – Орусиядан. Аталган шарттарда кайсы энегетикалык көз карандысыздык жөнүндө сөз кылууга болот? – деп суроо салат серепчи.
Ал Өзбекстанга мисал келтирди, ал жакта орусиялык адистердин жана капиталдын жардамы атомдук электро станцияга курулуп жатат. Ошол эле арада 2030-жылга карата биздин түштүк областтарда электро энергиясынын жетишсиздиги күтүлүүдө.
— АЭСтин каршылаштары Чернобыль менен Фукусиманы мисал келтиришүүдө. Бирок, биринчиден, бул бир жолу болгон учурда да, экинчиден
дүйнөдө 193 атомдик электростанция бар. Чын эле бүткүл дүйнө бизден акылсызбы?
Үчүнчүдөн,
Казак ССРинде дүйнөдө жалгыз атомдук сууну тузсуздандыруучу орнотмо курулган
жана ири кыйроолорсуз ишке ашкан. Төртүнчүдөн, бизде жыл сайын жол кырсыгынан эле эки жарым миң киши каза болот. Эми авто унаалардан дагы баш тарталы деп чыгалыбы? – деп түшүндүрдү Султангалиев.
Биз киберпанкка кирип жатабыз —архаика менен жогорку технологиялардын кошундусу
Саясат тануучу Марат Шибутов, биринчиден, нараазылык автордун, башкача айтканда Путиндин сунушунан кийин пайда болду дегенге макул эмес.
Ушул эле нерсени Трамп айтса – ушундай эле чуу чыкмак,
экинчиден “АЭС курууга каршы” маанай бир гана социалдык тармактарда эмес, жалпы казак коомунунун бир тобунда бар деп эсептелет.
Марат Шибутов. Сүрөт социалдык тармактардан алынды
— Коомдо Невада-Семейден калган чоң “радиофобия” бар. Эгер элди отуз жыл бою “коркутуп-үркүтүп” отурса, албетте, алар атомдук электростанцияларга каршы болушат, - деди ал.
Анткен менен, так ошол социалдык тармактарда чоң нараачылык бар. Башкача айтканда, уктап жаткан жана билимсиз адамдар эмес, элдин алдыңкы катарында турганда. Бирок, саясат таануучу
Нараазы болгон топтун негизин өндүрүштө же тиешелүү инфра түзүмдө такыриштеп көрбөгөндөр түзөт
деп эсептейт.
Баары эмес, бирок “паникёрлордун” көп бөлүгү кызмат көрсөтүү чөйрөсүнөн. Ал эми алар негизин түшүнүшпөйт.
— Бул өтө күлкүлүү. Жана да биз кандайдыр бир киберпанкка – архаика менен прогрессивдүү технологиянын кошундусуна туш болгондугубуз жөнүндө айтып жаташат. Технлогиядарда эл колдонот, бирок алардын артында эмнелер турганын такыр түшүнүшпөйт. Ал эми
АЭСтин маанилүүгүн, эгер электр энергиясын бур жумага өчүрүп койсо, абдан жакшы түшүнүүгө болот,
- деди серепчи.
Мындан тышкары, такыр эч нерсеге көңүлү толбогон элдин белгилүү бир тобу бар. Шибутов ЭКСПОну баштан аяк сындап, кийин ага ынтымактуу баргандарды эске салды.
— Андайлар ар дайым какшай беришет, кийин баары бир пикирин алмаштырышат. Алар менен эсептешүүнүн такыр кереги жок экендигин көрсөтүшөт, - деп ишенет саясат таануучу.
Өлкө дүйнөлүк кен казууда 40% уранды өндүрүп жаткан жана ошол эле учурда АЭСи өлкөнүн кырдаалы, жумшак айтканда парадоксалдуу. Мекендештердин жаман сапаттарынан келип чыгып, өзүнүн артынан андан да начар натыйжаларды алып келет.
— Америкалыктардын эч бири биздин сырьёлук көз карандылыгыбызды бекемдеп бербейт, ан биз өзүбүз өзүбүздүн технофобиябыз менен бекембейбиз, - деди серепчи.
