#Тажикстандын президенти Эмомали Рахмон акыркы айларда тышкы саясат тармагында да, ички иштерде да абдан активдүү болду. Тажикстандын башчысы Ооганстанда жеңген талиптерди сындады * Жакында анын уулу Рустам Казакстандын борбору Дүйшөмбүдө коңшу мамлекеттердин башчыларын кабыл алды. Тажикстандын президентинин ооган маселеси боюнча катаал позициясынын себеби эмнеде жана ага өлкөдөгү бийлик транзитинин кандай тиешеси бар? Бул тууралуу Ia-centr.ru сайтынан окуңуз.
Тажикстан Республикасынын башчысы акыркы айларда жигердүү иш алып барды. Сентябрда ал ШКУнун жана ЖККУнун саммитин гана өткөрбөстөн, БУУнун Башкы Ассамблеясынын сессиясында талиптердин аракеттерин катуу сынга алган * жана Рашт өрөөнүндө жана административдик, өндүрүштүк жана социалдык объектилер жайгашкан Хатлон облусунда болгон. анын визитине тапшырышты. Ушул күндөрү Тажикстандын башчысы Ооганстан менен чектеш Тоолуу Бадахшанды текшерүүдө.
Татарстан Республикасынын лидеринин активдүүлүгүнүн өсүшүн бийликти өткөрүп берүүгө активдүү даярдык менен түшүндүрсө болот. Эмомали Рахмон жаш эмес – 5-октябрда ал 69 жашка чыгат. Өлкөдө алдыдагы транзит тууралуу сүйлөшүүлөр 5 жылдан ашык убакыттан бери жүрүп келет.
Тажикстандын азыркы президенти өзүнүн ордуна талапкер даярдап жатканы сейрек талашка түшкөн. Көбүнчө эксперттер анын балдарын мураскор катары аташат. Тажикстандын президенти көп балалуу ата, жети кыз, эки уулдун атасы.
Уулу Рустам Эмомали менен кызы Озода олуттуу карьера жасашты: Рустам борбор калаанын мэри болууга жетишти, азыр парламентти жетектейт, Озода президенттик администрацияны жетектейт, мурда Тышкы иштер министрлигинде иштеген.
Кыздары өлкөнүн негизги үй-бүлөсүнө тышкы дүйнө менен байланышта болууга жардам беришет – Озода Тажикстандын АКШдагы элчилигинде, үчүнчү кызы Рухшона Рахмонова Улуу Британиянын элчилигинде иштеген.
Жергиликтүү эксперттер жана бийликке жакын саясатчылар президенттик балдардын ийгилигинин таланты жана эмгекчилдиги менен байланыштырса, Рахмондун сынчылары негизги себеп атасынын камкордугунда деп эсептешет.
Рустам Эмомали
Дал ушул Рустам Эмомали азыркы мамлекет башчынын мураскери катары каралууда. Теги да (улуу уулу) да, мамлекеттик органдарда иштөө тажрыйбасы да анын пайдасына ойнойт – 2006-жылдан бери президенттин уулу карьералык тепкичти ырааттуу түрдө өстүрүп, керектүү компетенцияларга ээ болду – бажы тармагында иштөө ага кыйынчылык менен күрөшүүгө жардам берген. өлкөдөгү каржы агымдары жана уурдоо схемалары (2013-ж.) Финансылык көзөмөл жана коррупцияга каршы күрөшүү агенттиги (2015-ж.), Душанбе шаарынын мэриясы (2017-ж.). Белгилей кетсек, Рустам Эмомали полиглот (5 тилде бар) жана үч жогорку билим алууга жетишкен.
Күбөлөрдүн айтымында, Рустам Эмомали Тажикстанда таасирдүү жана абдан кадыр-барктуу адам. Орто кылымдагы үлгү боюнча, тажик ханзаадасынын айланасында деп аталгандар түзүлгөн. "Кичи короо" - тектүү жана таасирдүү үй-бүлөлөрдүн тукумунан чыккан колдоочулар тобу.
Рустам Эмомали ырааттуу түрдө өлкөдөн тышкары саясий салмакты көтөрүү аракетин көрүүдө. Президенттин уулу батыш элчилери менен жолугат, 2019-жылы Тажикстандын баш калаасынын мэри статусунда Өзбекстанда Шавкат Мирзиёев менен жолуккан. 2021-жылдын сентябрында Рустам Эмомали парламенттин спикери катары Казакстанга иш сапары менен барып, президент Касым-Жомарт Токаев менен эл аралык кызматташуу маселелерин талкуулаган. Кенже Эмомали да Орусия менен мамилени колдойт, 2020-жылы Москвада Сергей Собянин менен, 2021-жылы июлда Душанбеге келген Вячеслав Володин менен жолугушкан.
Озода Рахмон
Эмомали Рахмондун мураскору да анын 43 жаштагы кызы Озод деп аталат. Анын бир тууганы сыяктуу Озода Рахмон да Тажикстандын мамлекеттик башкаруу системасында ырааттуу карьерасын жасап келген – ал Тышкы иштер министрлигинде иштеген (министрликтин жетекчисинин орун басарына чейин), Атайын жана Ыйгарым укуктуу Элчи даражасына ээ, Жогорку Кеңештин депутаты болуп шайланган. Душанбеден келген сенатор, парламенттеги укук комитетин жетектеген. Президенттик аппаратты жетектеп жаткан Озода Рахмон азыр Тажикстандагы саясий процесстерге терең сиңип калууда.
Бийликтеги мүмкүнчүлүктөр боюнча Озоданын негизги кемчилиги – гендер. Тажикстан салттуу ислам өлкөсү, өлкөнүн башында аял турганы болбогон кеп. Эрежени тастыктаган бирден-бир бөтөнчө бул Кыргызстанда 2010-жылы бийликке келген Роза Отунбаева. Отубаева бул кызматта бир жарым жыл иштеди, ал эми анын мүмкүнчүлүктөрү кыйла чектелүү болгон – бийликтин олуттуу бөлүгүн Кыргыз Республикасындагы Убактылуу Өкмөттүн мүчөлөрү өз ара бөлүштүрүшкөн.
Рахмон бийликти балдарга эмес, жакындарынын бирине, же өзүнүн жакын чөйрөсүнүн өкүлүнө өткөрүп бериши мүмкүн экенин жокко чыгарууга болбойт. Тандоо бай. Кол алдындагылардан тышкары, Рахмон кандуу эмес туугандарына – мисалы, күйөө балдарына – Озода, Рухшона жана Парвина Рахмондун күйөөлөрүнө көңүл бура алат. Бул вариант күмөндүү жана форс-мажордук жагдайларда гана ишке ашырылышы мүмкүн.
Электр энергиясынын транзити үчүн эмне керек?
Бийлик Эмомали Рахмонго өтүшү үчүн бир нече шарттар аткарылышы керек. Биринчиден, оппозицияны нейтралдаштыруу керек, экинчиден, транзит учурунда өлкөнүн ичиндеги социалдык-экономикалык абал туруктуу жана көзөмөлгө алынышы керек.
Мындан тышкары мураскердин талапкерлиги тышкы күч борборлору – Кытай, Орусия, АКШ менен макулдашылып, Өзбекстан менен Казакстандын колдоосуна ээ болушу керек. Бир эле учурда бардык борборлордун макулдугун алуу зарыл эмес, бирок бул абдан керек.
Тажикстандын ичинде дээрлик оппозиция жок. Талаада калган ишмерлер чет өлкөдөн гана бийликке эч кандай коркунуч туудурбай, азыркы режимди сындап чыгышты. Жергиликтүү кландар транзит учурунда белгилүү бир коркунуч жаратышы мүмкүн, алардын активдүүлүгү сепаратисттик маанайдын күчөшүнө алып келиши мүмкүн.
Өлкөдө стабилдүүлүктү камсыз кылуу боюнча кырдаал татаалыраак. Тажикстан жарды өлкө, деңизге чыга турган жери жок жана соода жолдорунан алыс жайгашкан. Өлкөнүн ИДПсынын үчтөн бир бөлүгүн Орусияда иштеген мигранттардын акча которуулары түзөт. COVID-19 пандемиясы, экономикалык каатчылык жана азык-түлүк бааларынын өсүшү Тажикстан Республикасынын бюджетине жана анын тургундарынын капчыгына катуу сокку урду. Эмгекке жарамдуу жигердүү жаш жарандардын жашоо деңгээлинин төмөндөшү жана жумушсуздук, радикалдуу исламдык агымдардын популярдуулугунун өсүшү стабилдүүлүктү кошпойт. Финансылык көйгөйлөрдү чечүү үчүн Тажикстан дайыма сырттан каржылык жардам алып турушу керек. Буга чейин бул механизм “сааттын механизминдей” иштечү, бирок акыркы эки жылда донорлор байкаларлык катуу муштум болуп калышты – Кытай да, Орусия да, андан да көбүрөөк АКШ Тажикстанга каражатты жөн эле бургусу келбейт.
Тышкы фактор – Тажикстандагы транзитке кимдир бирөө таасир этиши мүмкүнбү?
Бийликтин транзити үчүн тышкы колдоону алуу Рахмон үчүн оңой болгон жок. Пекин менен бийликти мураска өткөрүп берүү маселеси жалпысынан чечилди – КЭР жетекчилиги үчүн Тажикстан кызматташууну улантып, кытайлык жамандыкты колдобосо, өлкөнүн болочок лидеринин аты маанилүү эмес. каалоочулар. Москва жана Вашингтон менен сүйлөшүүлөр ушул күнгө чейин уланууда. Расмий Дүйшөмбү өзүнө ыңгайлуу шарттарда жыйынтыкка жетүү үчүн ар кандай деңгээлдеги ийгиликке жетишип, атаандаш державалардын карама-каршылыктары менен ойноого аракет кылууда. Рахмондун командасынын негизги көйгөйү - Тажикстан лоялдуулук убадаларынан тышкары өнөктөштөрүнө эч нерсе сунуш кыла албайт.
Ооганстандагы акыркы окуялар бир эле учурда Тажикстан үчүн чакырык жана мүмкүнчүлүк болуп калды. Кыйынчылык айкын - коңшу өлкөдө бийликке келген талибдер Тажикстанга же талибдердин * өздөрү * же куралдуу экстремисттердин айрым топтору тарабынан басып алуу коркунучун жаратат. Коркунучка жооп курал-жарак сатып алуу, өзүнүн күч түзүмдөрүн мобилизациялоо, ошондой эле өлкөнүн аймагында орус куралдуу түзүлүштөрүн чыңдоо аркылуу берилген.
Эмомали Рахмон ооган окуялары ушул күндөрү Тажикстанга берген мүмкүнчүлүктөрдү пайдаланууга аракет кылууда. Ооганстандагы кризис Тажикстанга убактылуу эл аралык саясаттын субъектисине айлануу мүмкүнчүлүгүн берди. Дүйнөнүн көпчүлүк өлкөлөрү “Талибан” кыймылы менен диалог жүргүзүү керекпи же жокпу деген чечимге келип, күтүү жана көрө билүү позициясын карманып жаткан чакта, Тажикстан Индия менен бирге өлкөнүн жаңы бийликтерине катуу каршылык көрсөттү.
Дүйшөмбү өзүнүн риторикасында мекендештердин - этникалык тажиктердин кызыкчылыктарын коргоо зарылчылыгы жөнүндөгү тезисти колдонот, ар кандай маалыматтар боюнча Ооганстандын калкынын 30-40% түзөт, бирок жаңы күч түзүмдөрүнө дээрлик кирбейт. Ооган процесстерине активдүү катышуу Тажикстанга коңшу өлкөдөгү процесстерге таасир этүүгө мүмкүндүк берет жана бул Эмомали Рахмонго эки олуттуу артыкчылык берет. Мекендештерди коргоо боюнча катаал патриоттук риторика тышкы душманга каршы өлкөдөгү коомдук пикирди мобилизациялоого жардам берет. Эл аралык аренада бийлик борборлору менен ийгиликтүү соодалашуу үчүн саясий салмакты көтөрүүгө жана кошумча аргументтер алууга мүмкүнчүлүк бар.
Тажикстандын тандоосу бар – АКШга талиптер менен тирешүүнү улантууга жагуубу же КЭРге кызмат кылып, өлкөнүн жаңы бийлигин расмий түрдө таануубу? Эки вариант тең өз алдынча жакшы, эң башкысы - өзүңүздүн күчтүү жактарыңызды ашыкча баалабоо жана конъюнктураны туура эске алуу. Бул оюнда жеңиш жакшы болушу мүмкүн, бирок ката кетсе Тажикстандын жетекчилиги үчүн кесепети абдан оор болот.
