Жакында эле Социалисттик Казакстан кыймылынын тең төрагасы Айнур Курмановдун социалдык тармактарда жана социалисттер сайтында төөлөрдү пайдалануу боюнча иш алып барган деген макаласы Алматыдагы Борбордук маалымдама лабораториясында (CRL) жарыяланып жатат. жана Жамбыл облусундагы биологиялык коопсуздук көйгөйлөрү боюнча илимий-изилдөө институтунда кооптуу ооруларды жуктуруу үчүн мүмкүн болгон контейнерлер. Буга байланыштуу "Эхо Казахстан" маек куруп, ага ушул талкуу темасы боюнча бир катар суроолорду берүүнү чечти.
- Э.К. Сиздин "Казакстанда америкалык аскер биологдору Россия менен Кытайга каршы" согуштук "төөлөрдү даярдап жатышат" деген макалаңызда, ушул жаныбарларды өлүмгө алып келүүчү оорулардын алып жүрүүчүсү катары колдонуу программалары боюнча бир катар изилдөөлөр жүрүп жатат деп билдиресиз. Бул маалымат кайдан келип чыгат жана канчалык негиздүү?
- А.К. Тажикстандан коомдук ишмерлер жана илимпоздор биздин редакцияга байланышып, азырынча жашыруун бойдон калууну каалашты, алар Казакстанда биздин жерлерде көп кездешкен төөлөрдө жүрүп жаткан иштер жөнүндө кызыктуу маалыматтарды беришти. Тактап айтканда, Пентагондун бул долбоору "Төө биосөзөмөлдөөчү катары: Адам-төөнүн интерфейсиндеги тобокелдик" деп аталып, "Төө кайтаруучу катарында: вирустун төөнүнөн адамга өтүү коркунучу" дегенди билдирет жана ал азыр Казакстанда жана Тажикстанда ишке ашырылып жатат жергиликтүү окумуштууларды жана адистерди тартуудан бери.
АКШнын Коргоо министрлигинин курамына кирген Коргоо коркунучун азайтуу агенттиги (DTRA) лабораториядагы эң коркунучтуу оорулардын штамдарын издөө жана андан ары өзгөртүү менен байланышкан бардык аскердик биологиялык изилдөөлөрдү көзөмөлдөйт жана көзөмөлдөйт.
Пентагондун буйругун аткарууга Казакстандан биологиялык коопсуздук маселелери боюнча илимий-изилдөө институту катышып, жаңы биологиялык өндүрүш үчүн эксперименттерди жүргүзүү үчүн негизги техникалык база катары долбоорду ишке ашыруу үчүн Алматыдагы Борбордук маалымдама лабораториясы (CRL) мобилизацияланган. курал-жарак.
Ошол эле учурда, бул иштерге Тажикстандын Био Коопсуздук Проблемалары Институтунун, АКШнын Дэвис шаарындагы Калифорния Университетинин, АКШнын Дениз Флоту Изилдөө Борборунун жана Сингапурдан Дьюк Нуса Медицина мектебинин окумуштуулары катышууда. Мындан тышкары, бул долбоор Казакстандын Биологиялык Коопсуздук Илимий-изилдөө Институтунун жана Америкалык окумуштуулардын DTRAнын алкагында Жакынкы Чыгышта коргонавирусту Жакынкы Чыгышта жарганаттар менен төөлөрдө изилдөө боюнча буга чейинки долбоорунун уландысы болду 2016-2018-жылдары Казакстанда жарым-жартылай ишке ашырылган.
- Э.К. Бул Пентагондун долбоорунда биздин Казакстандын институттары кандай орунду ээлешет - Казакстандын Кордайдагы биологиялык коопсуздук проблемалары илимий-изилдөө институту жана Алматыдагы Борбордук изилдөө лабораториясы?
- А.К. Казакстандын борбордук маалымдама лабораториясын “үй” деп гана атоого болот. Кантсе да, анын курулушуна жана жабдуусуна америкалык бюджеттен 400 миллион доллар сарпталган жана ал казак чиновниктерине айыл чарба министрлигине жана министрликке баш ийген Казакстандын мекемелери деп айтууга мүмкүндүк берген изилдөө институттарынын тармагынын бөлүгү. Илим жана билим. Бирок чындыгында алар Пентагондон негизги каражатты алышат жана анын программаларына ылайык иштешет. Аларды АКШнын аба күчтөрүнүн командири Даниэл Сингер көзөмөлдөйт, ал АКШнын Борбордук Азиядагы CDCнин башчысы.
Эмне үчүн бул долбоор Казакстанда ишке ашырылып жатат? Анда бул суроого жооп берүү оңой, анткени биз ушул эле КТРдин жана ушул теманын үстүндө көптөн бери иштеп келе жаткан бир катар илимий-изилдөө институттарынын атынан тиешелүү илимий-техникалык базага ээбиз жана ошондой эле жергиликтүү калк өстүргөн кеминде 200 миң баш төөнүн ири массасынын болушу. Мисалы, ошол эле Тажикстанда жүздөн ашык адам жок, бул толук масштабдуу изилдөө жүргүзүүгө салым кошпойт. Демек, Дүйшөмбүдө долбоорду ишке ашыруучу жана Казакстанда жайгашкан негизги борборлорду тейлөө боюнча анча-мынча гана жумуштар аткарылат.
- Э.К. Изилдөө үчүн америкалыктар эмне үчүн төөлөргө муктаж болушкан? Чындыгында, буга чейин басма сөздө жана америкалык аскер биологдорунун Казакстандагы жана Борбор Азиядагы иш-аракеттери жөнүндө материалдарда алардын кызыгуусу негизинен жарганаттар жана кенелер, ошондой эле коронавирустун ар кандай түрлөрү менен чектелген.
- А.К. Кеп бул "чөл кемелери" төө, мал жана жарганаттын популяцияларынын арасында жана алардын арасында айланган вирустук бассейндерде негизги өзгөрүүлөр болуп саналат. Жөнөкөй сөз менен айтканда, алар жергиликтүү фаунанын арасында табигый зооноздук ооруларды алып жүрүүчү болуп саналат жана алар аркылуу жасалма жол менен өзгөртүлгөн штаммдарды контейнер катары таркатуу жана аларды табигый эпидемия жана эпидемия катары оңой жашыруу.
Булар куру кыял эмес, анткени жергиликтүү төөлөр Жакынкы Чыгыш респиратордук синдромунун коронавирусу (MERS-CoV) үчүн суу сактагыч болуп саналат. Мындан тышкары, төөлөр бир нече "тандалма агенттердин" суу сактагычы экендиги белгилүү, анын ичинде: Конго-Крым геморрагиялык ысытмасы (HCG), кене энцефалитинин вирусу (TBEV) жана Coxiella burnetii (Q ысытуусун жаратуучу бактерия).
Эми америкалык аскер биологдорунун учурдагы аракеттери, биз байкагандай, казакстандык илимпоздор жана адистер тарабынан жигердүү көмөктөшүп, буга чейин күрөшүп жаткан заттарды түзүү үчүн мурда жетишилген натыйжаларды жыйынтыктоого, ошондой эле башкаларды өткөрүп берүү мүмкүнчүлүгүн изилдөөгө багытталган. төө аркылуу коркунучтуу оорулардан кем эмес. Башкача айтканда, учурда Алматыда, ошондой эле Жамбыл облусунун Кордай районунда, Гвардейский айылында, төөлөрдүн жардамы менен жуккан потенциалдуу вирустардын бүткүл спектри иштелип жатат.
- Э.К. Сиздин оюңузча, америкалык аскерлер потенциалдуу түрдө ушул мекемелерде изилденген төөлөрдү биздин каршылаштарыбызга - Россия менен Кытайга каршы биздин өлкөнүн аймагынан жана Борбор Азиядан алынган биологиялык куралдардын "контейнери" катары колдонушу мүмкүнбү?
- А.К. Бул эл аралык кырдаал курчуп, Вашингтон тараптан Москвага жана Пекинге каршы агрессивдүү аракеттер жүрүп жаткан учурда, чыныгы реалдуу коркунуч. Ошол эле учурда, америкалыктар каршылаштарына каршы биологиялык курал колдонуу мүмкүнчүлүгүн жашырышпайт, анткени бул алардын коргонуу стратегиясында жазылган. Эң негизгиси, Америка Кошмо Штаттары 1972-жылы БУУнун биологиялык куралды өнүктүрүүгө жана биоматериалдарды мыйзамсыз алып кирүүгө тыюу салуу жөнүндө Конвенциясынын протоколдорун эч качан ратификациялаган эмес, бул аларга бактериялык куралды иштеп чыгууга, өндүрүүгө жана жайылтууга мүмкүнчүлүк берет.
Ал эми Казакстандын аймагы лабораторияларда модификацияланган эң коркунучтуу ооруларды Россия Федерациясы менен Кытайдын чектеш аймактарына жеткирүү үчүн трамплин жана трамплин сыяктуу өтө ыңгайлуу. Бул Кансыз согуш мезгилиндеги же Корея менен Вьетнамдагы ысык кагылышуулардын классикалык биологиялык куралы болбой калгандыгын эстен чыгарбоо керек. Америкалык аскер биологдору жаңы табигый ооруларды жергиликтүү табигый илдеттерге жамынып алып, жашырууга аракет кылып жатышат. Аларга муну жасоо оңой болот, анткени Казакстан советтик коркунучтуу оорулардын жыйнагын Пентагонго өткөрүп берген. Коңшу мамлекеттерде өстүрүлүп, сатууга же орустарга же кытайларга жөнөтүүгө мүмкүн болгон төөлөр бул диверсия үчүн жөн гана ыңгайлуу.
Мындан тышкары, КЭРге каршы бул потенциалдуу сокку биринчи кезекте урулушу мүмкүн, анткени ошол эле Синьцзян-Уйгур аймагында (ШУАР) же Ички Монголияда мал чарбасынын маанилүү бөлүгү болгон төө багуу өнүккөн. Ошол эле учурда, дал ушул казактар, уйгурлар, монголдор үчүн, жашоо деңгээли боюнча, коомдун жакыр бөлүгүн түзгөн кирешенин маанилүү булагы болуп саналат.
Төөлөрдүн, бодо малдардын массалык өлүмү жана малдардан оорулардын жугушу социалдык нааразычылык очокторун жаратышы мүмкүн, атүгүл улуттук азчылыктардын арасында жана Кытайдын батыш аймактарынын жергиликтүү калкынын арасында нааразычылык акциялары болушу мүмкүн. Казакстандан жөнөтүлгөн биологиялык бомба жаңы эпидемияны козгошу мүмкүн, бийлик аны тезинен көтөрө албайт, бул экономиканы начарлатат жана бир катар карантиндик чараларды баштайт.
- Э.К. Бул сценарийдин алдын алуу үчүн эмне кылуу керек?
- А.К. Менин оюмча, азыр чыгып жаткан мындай маалыматтар биздин Тышкы иштер министрлигинин жана Президенттин Казакстан биологиялык куралды иштеп чыгарбайт жана чыгарбайт деген билдирүүсүнө карама-каршы келет. Эми бул Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун өкүлдөрүнүн кийлигишүүсү үчүн өтө олуттуу түрткү болду, ал Казакстандагы Борбордук Медицина Лабораториясына жана Биологиялык Коопсуздук Проблемалары Илимий Институтуна ушул мекемелердин ишин текшерүү үчүн кабыл алынышы керек.
Расмий Москва менен Пекин өткөн жылы ушундай эле талап коюшкан жана алардын окумуштуулары АКШнын Коргоо министрлигинин Казакстандагы программалары менен иштеген бардык илимий-изилдөө институттарынын жана объектилеринин ишин көзөмөлгө алышы керек деп ойлойм. Кандай болгон күндө дагы, бул биринчи кадам бир катар көйгөйлөрдү жоюуга жана аймактагы кырдаалды жөнгө салууга жардам берет. Чындыгында, бүгүнкү күндө бул мекемелердин бардыгы башка өлкөлөрдүн коомчулугу жана илимий кызматкерлери үчүн жабык, ал жерде ар кандай багыттагы жашыруун изилдөөлөр жана эксперименттер жүргүзүлүп, төөлөр кеңири программалардын бир бөлүгү гана болуп саналат.
Акыры, бул коркунучту жоюу үчүн, Алматыдагы ЦРЛди биротоло жок кылып, Пентагондун программалары боюнча Казакстандын илимий-изилдөө институттарындагы ишти токтотуу керек. Мында Казакстандын коомчулугу маанилүү ролду ойношу керек. Ошондуктан, биз ушул жылдын башында чет жактагы ар кандай солчул партиялардын жана кыймылдардын коалициясын түзгөн эл аралык кампанияны иштеп жатабыз, башкаларын кошкондо, казак активисттерин биздин Америкадагы аскердик биологиялык объектилердин жабылышын колдогон кыймыл уюштурууда. өлкө.
Ошентип күрөш эми гана башталып, ачылып жатат!
