Токио Олимпиадасына үч ай гана убакыт калды. Машыгуулар пандемия шартына туура келгенине карабастан кыргызстандык спортчулар ондон ашык жолдомо алды. Алдыда бир нече лицензиялык турнир бар.
Токио Олимпиадасы
Мелдеш 2021-жылдын 23-июлунан 8-августуна чейин өтөрү пландалган. Япониянын борборунда жай айында өтүүчү оюндар чет элдик көрөрмансыз өтөт. Ага 200дөн ашуун мамлекеттин спортчулары катышары күтүлүп жатат.
Өлкө куржунунда азыр 12 лицензия бар
2019-2020-жылдары жолдомону балбандар Атабек Азисбеков менен Айсулуу Тыныбекова, жөө күлүктөр Мария Коробицкая, Дарья Маслова жана Юлия Андреева, ошондой эле суучул Денис Петрашов алган.
Ал эми жакында эле Казакстанда өткөн лицензиялык турнирден жолдомону Жоламан Шаршенбеков, Акжол Махмудов, Үзүр Жузупбеков, Айпери Медет кызы, Мээрим Жуманазарова жана Эрназар Акматалиев алды.
Лицензия алып жатабыз, каржылоочу?
Жогорку Кеңештин депутаты Шайлообек Атазов парламенттин жыйынында Олимпиада оюндарына даярданып жаткан спортчуларга каражат бөлүнбөй жатканына нааразы болгон.
Анын айтымында, өлкөнүн Олимпиадалык командасына 105 миллион сом каралса, бүгүнкү күндө анын 16 миллиону гана бөлүнгөн.
"Бизде 40 жыл мурун Каныбек Осмоналиев Олимпиада чемпиону болгондон кийин эч ким биринчи орунга чыга элек. Быйыл Токио Олимпиадасында чемпион болуу мүмкүнчүлүгү бар. Деген менен командага каражат бөлүнбөй жатат. Муну Экономика жана финансы министрлигинин өлкө намысын коргоп, желегин желбиретүүчү спортчуларга кайдыгер мамилеси, шалаакылыгы деп бааласак болот. Олимпиадага үч ай калды, анан кантип даярданышат. Урматтуу төрага, ушул боюнча протоколдук тапшырма берип коюуңузду суранам", — деген Атазов.
Ошондой эле ал учурда Олимпиадага даярданып жаткандарга күнүнө 250 сом берилерин айтып, машыгууга барган жеринде мейманкана, авиакассага карыз болуп жатканын кошумчалады.
Спортчуларды даярдоодо көйгөйлөр болуп жатканын Жаштар иши, дене тарбия жана спорт агенттигинин директору Канат Шабданбаев да моюндады.
"Олимпиадага даярданууга бардык шарттарды түзүп берип жатабыз. Бирок кемчиликтер менен көйгөйлөр жок эмес. Пандемияга байланыштуу көптөгөн мелдештер, окуу-машыгуу жыйындары жылып кетип же болбой калып, даярдыкка терс таасирин тийгизип жатат. Мындан тышкары, дары-дармек сатып алууда мыйзамга тиешелүү тоскоолдуктар бар. Тендер өткөрүү зарыл. Айрым дарылар өлкөдө жок, сырттан сатып алуу керек", — деди Шабданбаев.
Ал депутат айтып жаткан 105 миллион сомдун чоо-жайын да түшүндүрдү. Айтымында, жыл сайын олимпиадалык спорттун түрлөрүнө 55 миллион сом каралат, ал эми быйыл Олимпиада оюндары болот деп 50 миллион сом бөлүнмөк.
"Жалпы сумманын ичинен учурда 20 миллион сому гана берилди, 85 миллиону бөлүнө элек. Финансы министрлиги ушул айда калган каражат которула баштайт деди. Бирок даярдыктар үзгүлтүккө учураган жок, карыз болсок да машыгууга барып жатабыз. Спорт агенттигинин карызы 45 миллион сомго жетти. Мейманканаларга, пансионаттарга, спорт залдарга бересебиз бар. Мындай нерсе жыл сайын эле болуп келет экен. Себеби январь-февраль айларына каржылоо ачылбайт деп түшүндүрүштү. Бирок бул жылы андан да созулуп, толук бөлүнбөй жатат", — деди Спорт агенттигинин башчысы.
Экономика жана каржы министрлигинин маалымат кызматынын адиси Жоомарт Шайдылдаев Спорт агенттиги кайрылган смета боюнча каржылоо жүрүп жатканын билдирди.
"Керектелүүчү чыгымдардын тизмесин беришет, биз приоритетке жараша каражат бөлүп жатабыз. Маанилүү иш-чаралар үчүн акча берилбей калбашы керек. Ошондой болсо арыз жазышса, тиешелүү бөлүмдөр тездеткенге жардам берет. Олимпиаданын акчасы кармалып жатат дегенден алыспыз", — деди Шайдылдаев.
Министрликтин адиси ушул апрель айында Спорт агенттигине 56 миллион сом бөлүнгөнүн билдирди. Ал эми аталган агенттиктин жетекчиси Канат Шабданбаев бул сумманын 47 миллиону айлык акы менен башка чыгымдарга, беш миллиону спорт түрлөрүнө, ал эми төрт миллиону Олимпиадага даярданууга бөлүнгөнүн түшүндүрдү. Ошондой эле ушул ай ичи оюнга камынууга дагы миллиондогон сом каражат сураганын кошумчалады.
Эл аралык олимпиада комитетинин камкордугу
Олимпиада оюндарын өткөргөн эл аралык комитет жолдомо алууга мүмкүнчүлүгү бар, келечеги кең деген спортчуларга 500 доллардан стипендия берип турат. Атлеттердин тизмеси оюнга чейин 3-4 жыл мурун аныкталып, каражат ай сайын машыгуусуна бөлүнөт. Учурда Кыргызстандан ЭОКтун стипендиясын 11 спортчу алат.
Алар дзюдочу Юрий Краковецкий менен Владимир Золоев, балбандар Улукбек Жолдошбеков, Эрназар Акматалиев, Айсулуу Тыныбекова, Атабек Азисбеков, Үзүр Жусупбеков, боксчу Азат Усеналиев, жөө күлүктөр Мусулман Жоломанов, Дарья Маслова жана суучул Денис Петрашов.
Мындан тышкары, эл аралык Олимпиада комитети спортчулардын кийим-кечегин, авиабилеттерин, оюнга барганда жашаган жерин, тамак-ашын жана башка чыгымдарын камсыздайт.
Өлкө 17 лицензия, 3 медаль алууну көздөп жатат
Спорт агенттигинин башчысы Канат Шабданбаев буга чейин Олимпиадага спорттун 13 түрү боюнча 21 лицензия алууну, ал эми оюндарда 3 медаль утуп алуу пландалганын, бирок ага өзгөртүү киргизилгенин айтты.
"Пандемияда мелдештер өтпөй калганына байланыштуу спорттун 9 түрүнөн 17 лицензия алабыз деп пландап жатабыз. Ал эми үч медаль — бирден алтын, күмүш, коло алуу оюбузда бар. Албетте, мындан көп болсо жакшы эмеспи, азыр минималдуу чекти айтып жатабыз", — деди Шабданбаев.
Ал эми паралимпиадалык спорттун түрлөрү боюнча үчтөн кем эмес лицензия жана Паралимпиада оюндарында бир байгелүү орунга жетүү пландалып жатканы кошумчаланды.
Кыргызстан Олимпиадага жолдомону грек-рим, эркин күрөш, аялдар күрөшү, бокс, дзюдо, оор атлетика, жеңил атлетика, сууда сүзүү, беш түрлүү көнүгүүлөрдөн турган спорттук мелдеш (пятиборье — ред.), жаа атуу, ок атуу, байдарка жана каноэ менен сүзүү, фехтованиеден алууну көздөп жатат. Учурда ар биринде кеминде бирден, айрымдарында эки-үчтөн лицензиялык турнири калды.
Бегалиев: балбандардын болуп-толуп турган учуру
Токио Олимпиадасына кыргызстандык балбандар сегиз жолдомо алды, алдыда лицензия бере турчу Дүйнө чемпионаты турганын белгилей кетели. Маселен, 2016-жылы өткөн Рио Олимпиадасына жети балбан лицензияга ээ болгон. Мындай улам Японияга көбүрөөк балбан барат деп айтууга болот.
Олимпиада оюндарынын күмүш байге ээси Канат Бегалиев спортчулардын даярдыгына жогорку баасын берди.
"Күрөш боюнча курама командага бул жолдомолор чек эмес. Олимпиадага балдардын даярдыгы көрүнүп калды. Тулпар тушунда дегендей, балдар менен кыздардын болуп-толуп турган маалы. Казакстандагы лицензиялык турнирге Иран, Корея, Япония сыяктуу мамлекеттер келген, биздикилер таза жеңиш менен утуп жатты. Жөн эле лицензия албастан финалдык беттештерде чемпион болушту, кубанып жатам. Мурун Олимпиададан бир-эки медалды көздөсөк, азыр үч-төрт медаль алууга толук мүмкүнчүлүк бар", — деди Бегалиев.
Ал балбандардын ийгилиги каржылоодон мурда өздөрүнүн аракетинен көз каранды деп эсептеп, спортчуларга кеңеш берип өттү.
"Мамлекетке, федерация кызматкерлерине ыраазычылык билдирем, балдарды абдан жакшы карап жатышат. Каржылоону мен биринчи маселе деп эсептебейм, балдардын өзүнүн каалоосу жана ишеними болушу керек. Балбандар Токиого чейин майрам, той-топур, түрдүү чакырууларды токтоткону оң. Адатта жолдомо алгандан кийин коноктойм дегендер көп болот, кыргызбыз да, көңүлүн кыя албайбыз. Уктаганда да, турганда да Олимпиада жана машыгуу деген гана ой болушу керек", — деди Бегалиев.
Ал жолдомо алган спортчулардын бардыгы кесипкөй экенин, бардыгында тең медаль алуу мүмкүнчүлүгү бар деп бирөөнү бөлүп көрсөткөн жок.
Оор атлетчи Улан Молдодосов: бир спортчубуздун мүмкүнчүлүгү чоң
Олимпиада оюндарына балбандар сыяктуу оор атлетчилер да лицензиядан куру калган учур болбойт. Быйыл эки спортчуга ишеним артылып жатканын Оор атлетика федерациясынын вице-президенти Улан Молдодосов билдирди.
"Бакдөөлөт Расулбеков менен Эмил Молдодосов лицензиялык турнирге учуп кетти. Бул жолдомо ала турчу акыркы турнирибиз. Колдон келишинче даярдандык, каржылоо убагында эле болуп жатты. Расулбековго азиялык спортчулар көз салып, атаандаш катары көрөт. Анын жолдомо алууга мүмкүнчүлүгү көбүрөөк. Молдодосов да өзүн жакшы көрсөтүп келе жатат, бирок азыр жашыраак", — деди федерациянын өкүлү.
Ошондой эле Рио Олимпиадасына катышкан Иззат Артыковдун быйыл маанилүү мелдешке барар-барбасын да сурадык.
"Негизи Олимпиадага баруу үчүн алты турнирге катышып, упай топтоо керек. Иззат Артыков аларга бара албай калды. Бирок азыр машыгуусун улантып жатат. Бул жашоо да, бир гана Олимпиада менен чектелип калбайбыз. Андан кийин Азия оюндары, Ислам оюндары, дагы башка ири чемпионаттар бар", — деди Молдодосов.
Параспортчуларда даярдык кандай?
Спорт агенттигинин мурдагы жетекчиси, Бишкек мэриясынын теннис жана паралимпиада боюнча олимпиадалык резервдеги адистештирилген балдар-өспүрүмдөр спорт мектебинин директору Шейшенкул Бакиров Олимпиадага даярдык катары бөлүнөт деген 105 миллионду аз деп эсептейт.
"Спортчулар канчалык машыгууларды көп өткөрүп, чет өлкөдөн тажрыйба топтосо ошончолук жакшы жыйынтык болот эмеспи. Пандемия көп тармакты алсыратып, өлкө экономикалык жактан кыйналып жатканын билебиз, бирок маанилүү мелдешке олуттуу мамиле жасоо керек. Параспортчуларга Спорт агенттигинен тышкары мэрия да каражат бөлүп, болушунча даярдыгына көңүл буруп жатат. Жеңил атлетика менен парапауэрлифтингден жолдомо алып, оюнда жок дегенде коло медаль багындырабыз деген ишенимибиз бар", — деди Бакиров.
Ал жалпысынан спорт тармагынын каржылоосун көбөйтүү керектигин кошумчалады.
Новиков: Олимпиадага амбициялуу пландарды коюшубуз керек
Биринчи вице-премьер Артём Новиков өкмөттүн жыйынында быйылкы Олимпиадалык жана Паралимпиадалык оюндарда жеңишке жетүү үчүн спортчуларга бардык шарттарды түзүү керектигине токтолгон.
"Эгемендүүлүк жылдары бизде мыкты мүмкүнчүлүктөрүбүз болгону менен жогорку пробадагы олимпиадалык медалдарды жеңип ала алган жокпуз. Кыргыз спортунун тарыхы бай, мыкты ийгиликтерди багындырган инсандарыбыз да бар. Биз Токиодогу Олимпиадалык жана Паралимпиадалык оюндарда медаль жеңүү боюнча амбициялуу пландарды алдыга коюубуз керек. Андыктан спортчуларыбызды даярдоо үчүн бардык шарттарды түзүшүбүз зарыл", — деди Новиков.
Уюштуруу комитетинин кеңешмесинин жыйынтыгы боюнча төмөнкү чечимдер кабыл алынган:
- спорттун түрлөрү боюнча федерациялар менен биргеликте спортчулардын алдыдагы Олимпиадалык жана Паралимпиадалык оюндарга даярдыгын жана катышуу шарттарын камсыздоо;
- ШКУ эл аралык марафонун өткөрүүгө, ошондой эле алдыдагы Олимпиадалык жана Паралимпиадалык оюндарга курама командалардын спортчуларын даярдоо үчүн каражаттын өз учурунда бөлүнүүсүн камсыздоо;
- Олимпиадалык жана Паралимпиадалык оюндардын жеңүүчүлөрү, сыйлануучулары жана алардын машыктыруучулары үчүн бир жолку акчалай сыйлыкты бекитүү тууралуу чечим долбоорун киргизүү;
- Жайкы олимпиадалык жана Паралимпиадалык оюндарга даярдык алкагында Кыргызстандын курама командалары үчүн окуу-машыгууларынын өткөрүлүшүн жана алардын бардык лицензиялык турнирлерге катышуусун камсыздоо;
- Кыргызстандын курама командасынын мүчөлөрү үчүн жайкы Олимпиадалык жана Паралимпиадалык оюндарга спорттун түрү боюнча катышуусуна параддык жана спорттук форманын дизайнын (эскиз) уюштуруу комитетинин кароосуна киргизүү;
- спорттук-массалык иш-чаралардын спортчулары жана катышуучулары үчүн конкреттүү эсептер жана каржылоо булактарын эске алуу менен тамактануунун акчалай ченемин жогорулатуу боюнча сунуш киргизүү.
