Беларуссиядагы президенттик шайлоого даярдануу учурунда деле социалдык тармактарда Александр Лукашенконун "кытайлык" колдоосунун версиялары пайда болду. Ошол эле учурда алар "Беларуссиялык-Кытайдык бир туугандык" жана эки өлкөнүн ортосундагы "бир гана өсүп жаткан" мамилелер жөнүндө сүйлөшө башташты. Мындан тышкары, Кытай Эл Республикасынын башчысы Си Цзиньпин биринчи болуп А.Г. Шайлоодогу жеңиши менен Лукашенко. Марат Шибутов Кытай менен Беларустун бүгүнкү күчтүү өнөктөштүгү жана өз ара кызыкчылыгы жөнүндө канчалык конструктивдүү аргументтер бар экендигин түшүнөт.
Азыр Казакстандыктардын дагы, орусиялыктардын дагы көңүлү эң ири нааразычылык акциялары өтүп жаткан Беларуссиядагы окуяларга бурулуп жатат. Бардыгы митингчилердин келечегин, Лукашенконун иш-аракеттерин жана башка маселелерди талкуулап жатышат. Абдан эмоционалдуу сүрөт алынат.
Бирок, бул материалда болуп жаткан көрүнүштөрдү кыйла толуктап турган эки экинчи маселени талкуулайбыз. Александр Лукашенконун тарапкерлерине да, оппозициянын тарапкерлерине да жакпай калса дагы. Бирок, фактыларга жана цифраларга көңүл буруу керек, антпесе ал академик Павловдун белгилүү лекциясындагыдай болот: “... ой методикага карата айтылган сынды таптакыр колдонбойт, б.а. сөздөрдүн маанисин эч качан сынабайт, сөздөрдүн көшөгөсүнөн артта калбайт, чыныгы чындыкка көз чаптырууну жактырбайт ".
Биринчи суроо, эмне үчүн Кытай Лукашенкого жардам берген жок?
Алгач инвестицияларды талдап көрөлү - кантсе да, союздаш, “темир бир тууган” болсо, ага акча салынышы керек. Эми Кытайдан келген түз инвестицияларды карап көрөлү.
Маалымат үчүн айта кетүүчү нерсе, ошол эле мезгилде Россиянын Беларуссияга салган инвестициясы 83,675 млн долларды түзгөн же жалпы көлөмдүн 53,7% түзгөн, бул Кытайдыкынан 43 эсе көп.
Балким, кытайлыктар ЕАЭБдин башка өлкөлөрүнө кыйла аз инвестиция салышат, ошондуктан алар үчүн Беларуссия приоритет болуп саналат? Бирок Казакстан Республикасынын Улуттук банкынын статистикасы боюнча, 2010-2019-жылдарда Кытайдын Казакстандын экономикасына түз инвестициялары 30,171 миллиард долларды түзүп, Беларуссияга салыштырмалуу 15,5 эсеге көбөйгөн.
Экономикалар көлөмү боюнча 3 эсе гана айырмалангандыгына карабастан, Казакстан 5 эсе көп инвестиция алат. 10 жыл ичиндеги 2 миллиард Кытай үчүн аз акча экени мындай турсун.
Балким соода абалы жакшыдыр? Келгиле, Беларуссияны Кытайга экспорттоо боюнча маалыматтарды талдап көрөлү - мамилелер жакшы болгондуктан, анда экспорт кыйла өсүшү керек. Биз Кытайдын рыногу дүйнөдө АКШдан кийинки экинчи орунда тургандыгын жана ар кандай товарларды эбегейсиз көп көлөмдө сатып ала алгандыгын эске алышыбыз керек.
Бирок, статистика көрсөткөндөй, акыркы 10 жылдагы эң жакшы жыйынтык 781 миллион долларды түзсө, жалпы экспорттун үлүшү 3% ды түзөт (бүгүнкү чындыктын символикалык көрсөткүчү, туурабы?). Көпчүлүк учурда экспорт 2% дан төмөн болгон, башкача айтканда статистикалык ката анча төмөн болгон.
Демек, Беларуссиянын бир бөлүгүнүн өзү Кытайдын кызыгуу деңгээлин аныктайт экен. Трансляцияланган сөздөр, сандарга караганда, Кытай медиасында ар кандай каймана маанидеги сөздөргө жана Кытай бийлигинин куттуктоолоруна карабастан, жалган билдирүү.
Бирок, мен ар дайым айтканды жактырам - "сөздөрдү ээрчибе, амалдарды аткар". Иштер таптакыр башка көрүнүштү көрсөтөт.
"Кытай-Беларуссиялык" боордоштук жөнүндө жаңылыктар фонунда Евразия биримдигинин скептиктери дагы жандана баштады, алар Беларуссия менен Кытайдын кызматташтыгы евразиялык интеграцияны экинчи планга чыгара алат деп ырасташты.
Бирок, Беларуссия ЕАЭБден чыгып, Союздук мамлекеттин (Россия Федерациясынын жана Беларусь Республикасынын супер улутчулдугу - ред.) Форматынан чыгып кетсе, анын тагдыры кандай болот?
Албетте, бул, албетте, Беларуссиянын экспортуна таасирин тийгизет - балким, аны ар кандай тыюу салуучу чаралар жана алымдар токтотот. Украинанын тажрыйбасы бар, анын Россияга экспорту 2013-жылы 15,1 миллиард доллардан 2018-жылы 3,65 миллиард долларга чейин төмөндөгөн же Казакстанга 2,1 миллиард доллардан 376 миллион долларга чейин төмөндөгөн.
Ошентип, Беларуссия ЕАЭБ өлкөлөрүнө канча экспорттойт? Маалыматтар таблицада келтирилген - бул экспорттун дээрлик жарымы. Анын үстүнө, Беларуссиянын ЕАЭБге экспорттолгон товарларынын 90% дан ашыгы Россияга экспорттолот, башкача айтканда, Союздук Мамлекет дагы иштейт.
Дүйнөлүк соода уюмунун маалыматтарына негизделген ITC маалыматтары болжол менен бирдей көрсөткүчтөрдү - 40-45% көрсөткөнүн белгилей кетейин.
Эми товарлардын кеңейтилген топторун карап көрөлү - алардын канчасы ЕАЭБге барат. Үлүш канчалык чоң болсо, анда бул тармактар ЕАЭБ жана Союздук Мамлекет менен болгон байланыштын үзүлүшүнө дуушар болушат.
Көрүнүп тургандай, жеңил өнөр жай, айыл чарба, металл иштетүү жана машина куруу толугу менен жок болот.
Башкача айтканда, бийликтеги беларус элитанын курамы кандай гана өзгөрбөсүн, бул сандарды эске алуу маанилүү. Бирок, практика көрсөткөндөй, көптөгөн өлкөлөрдө саясатчылар ар кандай жолдор менен эл тарабынан колдоого алынып, акылга сыйбас жана суициддик чечимдерди кабыл алышат. Сезимдер акчадан да, жумуштан да ашып түшөт. Өлкөдөгү азыркы турбуленттик шартта Беларуссиянын Евразия жолунан мындай чыгып кетишин толугу менен жокко чыгарууга болбойт.
